Taksitle satış sözleşmesi, 6502 sayılı TKHK m. 17/1 uyarınca satıcı veya sağlayıcının, malın teslimi veya hizmetin ifasını üstlendiği, tüketicinin de bedelini kısım kısım ödediği sözleşmelerdir. TKHK’da taksitlerin sayısı ve sözleşmenin süresi bakımından bir hüküm mevcut değildir. TBK’nın 256/1. maddesinde; alıcının, satış bedelinin peşinattan geri kalan kısmını sözleşmenin kurulmasını izleyen üç yıl içinde ödemekle yükümlü olduğu öngörülmüştür. TKHK m. 83 yoluyla sözleşmenin süresine ilişkin TBK m. 256/1 hükmü, TKHK kapsamındaki taksitle satış sözleşmeleri bakımından da uygulama alanı bulacağından; TKHK kapsamındaki taksitle satış sözleşmelerinde de taksitlerin sözleşmenin kurulmasını izleyen üç yıl içinde ödenmesi gerekir53. Tüketicinin, kira süresi sonunda bir malın mülkiyetini edinme zorunluluğunun bulunduğu finansal kiralama sözleşmeleri hakkında taksitle satış hükümleri uygulanır (TKHK m. 17/2).

6098 sayılı TBK hükümlerinden farklı olarak 4077 sayılı TKHK’da (MÜLGA) taksitle satışlarda (m. 6/A) temerrüt faizinin, sözleşmede belirtilen akdi faiz oranının % 30 fazlasını aşamayacağına dair özel nitelikli bir düzenleme mevcut idi.

6502 sayılı TKHK’da tüketicinin peşinat ödemesi ve buna ilişkin borcunda temerrüde düşmesi hakkında 6098 sayılı TBK gibi ayrı bir düzenleme mevcut değildir. Peşinat ödemesinde tüketicinin temerrüde düşmesi hâlinde, taksit ödemede temerrüde ilişkin hükümlere göre sonuca ulaşılır. Peşinat ödemesinde tüketicinin temerrüde düşmesi hâlinde; bileşik faize meydan vermeyecek şekilde “ayrıştırma”58 neticesinde asıl peşinat üzerinden temerrüt faizi yürütülmelidir. Temerrüt faiz oranı yıllık (yasal faiz % 9 oranının % 30 fazlası olan: yıllık = % 11,70)’i geçmemelidir.

Tüketicinin/Alıcının Taksitleri Ödemede Temerrüde Düşmesi

6502 sayılı TKHK m. 19 ve TBK m. 259/2 birlikte değerlendirildiğinde, tüketicinin/alıcının taksitleri ödemede temerrüde düşmesi hâlinde satıcının üç seçimlik hakkı vardır.

I. Satıcı Muaccel Olmuş Taksitleri Talep Ederse;

Alıcının/tüketicinin taksit ödemede temerrüde düşmesi hâlinde, satıcının/ sağlayıcının muaccel olmuş taksitleri talep hakkını kullanması 6502 sayılı TKHK’da düzenlenmediğinden, 6502 sayılı TKHK m. 83 uyarınca, TBK m. 259/2’de belirlenen muaccel olmuş taksitleri talebe ilişkin şartlar 6502 sayılı TKHK kapsamındaki taksitle satış sözleşmeleri bakımından da uygulanır61. Satıcı, sadece muaccel olmuş taksitleri istiyorsa, yani aynen ifayı seçmişse, ki bu seçenekte sözleşme ayaktadır, borçlu temerrüdüne ilişkin genel hükümler doğrultusunda, TBK 253/3. maddesinin (10). bendi gözetilerek ayrıca temerrüt faizi ve aşkın zararını da talep edebilir. 6502 sayılı TKHK’da m. 17 ila 21 arasında düzenlenen taksitle satış sözleşmelerinde anapara temerrüt faiz oranına ilişkin bir kural bulunmadığından tüketici sözleşmelerinde artık akdi temerrüt faizi oranlarının TBK’nın (çerçeve kanunla) sınırlandırıldığı oranlara kadar serbest bırakıldığı akla gelebilir. SÖZLEŞME KONUSU TAŞINIR İSE; TBK 253/3. MADDESİNİN (10). BENDİNE GÖRE, TKHK KAPSAMINDA KALAN TAKSİTLE SATIŞ/HİZMET SÖZLEŞMELERİNDE MALIN/ HİZMETİN SATICININ TİCARİ FAALİYETİ KAPSAMINDA SATILMASI NEDENİYLE TEMERRÜT FAİZİ YASAL FAİZ ORANININ YÜZDE OTUZ FAZLASINI GEÇMEYECEĞİNDEN ANAPARA TEMERRÜT FAİZ ORANI YILLIK (YASAL FAİZ % 9 ORANININ % 30 FAZLASI OLAN YILLIK = % 11,70)’İ GEÇEMEYECEKTİR.

Ancak, 6502 sayılı TKHK m. 21 hükmüne göre çıkarılan Taksitli Satışlar Hakkında Yönetmeliği’nin sözleşmenin zorunlu içeriği başlıklı m. 6/1 – (I)64 uyarınca taksitle satış sözleşmelerinde gecikme (temerrüt) faizi oranı, akdi faiz oranının % 30 fazlasını geçmemek üzere belirlenebileceğinden, akdi temerrüt faiz oranı yıllık (% 9 + % 4,5 = % 13,5 oranının % 30 fazlası olan yıllık % 17,55)’i geçemeyecektir.

Görüldüğü gibi TBK m. 253/3 ile Taksitli Satışlar Hakkında Yönetmeliği’nin 6/1. maddesinin (I) bendi hükümleri farklı temerrüt faiz oranlarına çıkmakta ve çelişmektedir. Tüketici lehine yapılan bir düzenlemenin tüketici aleyhine yorumlanması mümkün değildir. Yönetmelik hükmü yasa hükmü ile çatışamaz ve ona uygun olmak zorundadır. Diğer taraftan TBK m. 253. ila 263. hükümlerine damgasını vuran ana ilke alıcının korunması ilkesidir. O halde lehe hüküm TBK m. 253/3 uygulanmalıdır. Muaccel olan taksitlerin hesaplanmasında; “ayrıştırma” işlemi uygulanmalıdır. “Ayrıştırma’’ malın peşin fiyatı ile taksitli satış fiyatı arasındaki farktır. O halde muaccel taksitlerin hesaplanmasında yapılacak iş; 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu 253/3. maddenin 3. ve 4. bentleri uyarınca, “ayrıştırma” neticesinde peşin satış bedeline göre muaccel taksitler bedelini belirlemek olmalıdır. Faiz ilavesi dışındaki asıl taksit miktarına yürütülecek temerrüt faizi oranı (yasal faiz % 9 oranının % 30 fazlası olan: yıllık = % 11,70) olmalıdır.

II. Satıcı Muaccel Kılınan Taksitleri (Semenin Tamamını) Talep Ederse;

(Muacceliyet) 6502 sayılı TKHK m. 19 gereğince tüketicinin taksitleri ödemede temerrüde düşmesi durumunda, satıcı veya sağlayıcı, şartları oluştuğunda kalan borcun tümünün ifası ile temerrüt faizi ve aşkın zararını da (TBK m. 122) talep etmek imkânına sahiptir67. 6502 sayılı TKHK m. 21 hükmüne göre çıkarılan Taksitli Satışlar Hakkında Yönetmeliği’nin sözleşmenin zorunlu içeriği başlıklı 6/1 maddesinin (e) ve (f) bentlerine göre, taksitle satış sözleşmeleri; malın veya hizmetin tüm vergiler dâhil Türk Lirası olarak peşin fiyatı, malın veya hizmetin tüm vergiler dâhil Türk Lirası olarak taksitle satış fiyatı bilgilerini içermesi zorunludur. Muaccel kılınan taksitlerin hesaplanmasında yapılacak iş; “ayrıştırma” işlemi uygulanarak muacceliyet tarihindeki asıl alacağı yani peşin satış bedeline göre muaccel kılınan taksitler bedelini bulmak ve muacceliyet tarihinden sonrası için bileşik faize meydan vermeyecek şekilde asıl alacak üzerinden temerrüt faizi (yasal faiz % 9 oranının % 30 fazlası olan: yıllık = %11,70) yürütmek olmalıdır.

III. Satıcı Sözleşmeden Dönerse;

Tüketicinin temerrüdü hâlinde satıcının/sağlayıcının dönme hakkını kullanması 6502 sayılı TKHK’de düzenlenmediğinden, 6502 sayılı TKHK m. 83 delaletiyle, TBK m. 259/2’de belirlenen dönmeye ilişkin şartlar 6502 sayılı TKHK kapsamındaki taksitle satış sözleşmeleri bakımından da uygulanır. Satıcının dönme hakkını kullanmasıyla birlikte, taksitle satış sözleşmesi geçmişe etkili olarak sona erecek ve taraflar, sözleşme dolayısıyla birbirlerinden almış olduklarını iade etmek durumunda olacaklardır. Sözleşmeden dönme hâlinde, satıcı ödenmiş taksitleri alıcıya iade etmelidir. Alıcının ödediği taksit bedellerinin satıcıda kalacağına ilişkin sözleşme hükümleri geçerli değildir. Alıcının uygun bir kullanım bedeli ödediği göz önünde tutulursa ödemiş olduğu taksitler için de yasal faiz (yasal faiz % 9 oranında) isteyebilir.